O ARCHITEKTURZE WINIARSKIEJ Z INNEJ PERSPEKTYWY

Wojciech Bosak  |  13-12-2010 

Bogato ilustrowana, dwujęzyczna książka Kingi Baumann Wine, culture, architecture. Smak architektury, która w tych dniach trafia właśnie do księgarń, to pierwsza oryginalna polska publikacja poświęcona modnemu ostatnio zagadnieniu architektury winiarskiej. Winomanów zainteresuje pewnie dociekliwe spojrzenie na całą sprawę doświadczonej architektki i krytyczki, jakże czasem różne od tego, czym zajmują się winiarskie czasopisma i przewodniki.

Budynki służące produkcji wina dotąd stanowiły absolutnie marginalny temat tak zwanej ambitnej twórczości architektonicznej, jednak kilkanaście lat temu zaczęły być postrzegane jako dzieła prestiżowe, na równi z muzeami, ambasadami i wystawnymi rezydencjami. Niektóre z takich realizacji są dziś zaliczane wręcz do najlepszych dzieł współczesnej architektury w ogóle. Wśród architektów, którzy projektowali takie obiekty nie brakuje nazwisk ze ścisłej pierwszej ligi – Frank Gehry, Steven Holl, Herzog & de Meuron, Mario Botta, Santiago Calatrava, Zaha Hadid – by wymienić tylko najsławniejszych.

Nowa awangardowa architektura towarzysząca winnicom i powstawaniu wina, czyli – jak niektórzy mawiają z patosem – “architektura wina” stała się, podobnie jak enoturystyka, prawdziwym signum tempori współczesnego winiarstwa. O wadze całej sprawy świadczy choćby pokaźna liczba książek i artykułów na ten temat, jakie w ciągu ostatniej dekady ukazywały się niemal na całym świecie. Skoro nawet w Polsce, kraju o najniższej w Europie konsumpcji wina na głowę poświęca się temu zagadnieniu monograficzny numer poczytnego magazynu dla budowlańców (Architektura & Biznes nr 7–8/2008), to rzecz musi być bardzo nośna.

W tą ogólną modę wpasowuje się także książka Kingi Baumann, ale porównanie z lukrowanymi albumami o “architekturze wina”, jakie ostatnio wydaje się niemal przed każdą gwiazdką, czy naiwnie entuzjastycznymi artykułami na ten temat publikowanymi w prasie winiarskiej i lajfstajlowej byłoby tu krzywdzące. Nie jest to bowiem publikacja w potocznym tego słowa znaczeniu popularna. Autorka, pracująca od wielu lat w Niemczech polska architektka i krytyczka architektury daje nam całkiem poważny wykład o romansie współczesnych winiarzy ze sztuką budowania. Analizuje – nieraz bardzo krytycznie – formy ogólnie podziwianych realizacji i z zacięciem rasowego antropologa śledzi różnorakie kulturowe uwikłania takiej architektury .

W poszczególnych dziełach dostrzega nie tylko piękno, rozmach i odwagę twórczą, ale też komercyjną nachalność i nuworyszowską ostentację. Nie oszczędza bynajmniej swoich kolegów-architektów którzy czasem wykorzystują ogólne zachwyty nad samym faktem “budowania w winnicy” i pozwalają tu sobie na pewne skróty i łatwizny, na jakie raczej nie odważyliby się projektując bardziej konwencjonalne obiekty. Ktoś  spoza branży, kto nie miał do czynienia z procesem projektowania architektonicznego pewnie nie wylowiłby wielu takich niuansów.

Wywód ma formę długiego, podzielonego na tuzin rozdziałów eseju, w którym autorka analizuje ponad sześćdziesiąt znanych jej z autopsji przykładów współczesnej architektury winiarskiej, rozsianych od Austrii, po Portugalię. Nie zabrakło wśród nich kilku moich ulubionych realizacji, jak podziemna winiarnia Manincor w Południowym Tyrolu (Walter Angonese, Rainer Köberl, 2004), maleńka szwajcarska Cantina Ghidossi (Aurelio Galfetti, 1995), czy megalityczne konstrukcje francuskiego architekta Gillesa Perraudina – Domaine des Aurelles (2001) i Monastère de Solan (2008). Całość ilustrują dosłownie setki starannie dobranych fotografii, rysunków i planów, co sprawia, że tą dwukilową “cegłę” łyka się jak świeży pączek.

Szkoda tylko, że owa wędrówka śladami współczesnej architektury winiarskiej zatrzymuje się na dawnej żelaznej kurtynie i omija szereg ciekawych, awangardowych realizacji znajdujących się w naszej części Europy, by wymienić tylko tokajską posiadłość Disznókő (Dezső Ekler, 1993-95), słoweńską Vinska Klet Brič (Boris Podrecca, 1998-2002), czy słowacką In Vino (Kalin Cakov, Emil Makara, 2007-08). Takie przykłady, wyrosłe w nieco podobnej do naszej rzeczywistości (a także ich różne konteksty) byłyby pewnie interesujące dla polskich czytelników. Książce przydałby się także indeks oraz przypisy, gdyż autorka często odwołuje się do innych tekstów i wypowiedzi i być może niektórzy czytelnicy chcieliby sięgnąć do tych źródeł.

Kinga Baumann, Wine, culture, architecture. Smak architektury  |  wyd. Fundacja Architektów, Warszawa 2010  |  oprawa twarda, format: 24 x 30 cm, 320 stron, tekst w wersji angielskiej i polskiej (przekład angielski Søren A. Gauger, Katarzyna Berger-Kuzniar)  |  cena ok. 130 zł